Krótka Historia Polskiego Kina/ Short History of Polish Cinema

Maciek Chełmicki (Z. Cybulski), młody akowiec otrzymuje rozkaz zastrzelenia sekretarza KW PPR w przededniu zakończenia drugiej wojny światowej. W tym samym czasie poznaje Krystynę (E. Krzyżewska), barmankę w hotelu. Rozdarty między poczuciem obowiązku a rodzącym się uczuciem będzie musiał dokonać wyboru. Tej nocy trwa bankiet z okazji zwycięstwa. Poranek okaże się dla bohatera tragiczny w skutkach.
Film Andrzeja Wajdy zapisał się w historii polskiej kultury i światowego kina jako film ikoniczny dla Szkoły Polskiej oraz symbol narodowej kinematografii. Mimo że był adaptacją popieranej przez władze Polski Ludowej powieści Jerzego Andrzejewskiego „Zaraz po wojnie” (1947), nie realizował zamówienia władzy, gdyż przeniósł uwagę i sympatię widzów ze starego komunistycznego działacza na młodego akowca , podkreślając tragizm jego losu. Co więcej, zupełnie porzucił estetykę socrealizmu na rzecz nowej estetyki obrazu, gry aktorskiej, niejednoznacznej oceny moralnej.

Maciek Chełmicki (Z. Cybulski), a young Home Army soldier receives an order to shoot the secretary of the Polish Workers’ party on the eve of the end of World War II. At the same time, he meets Krystyna (E. Krzyżewska), a bartender at the hotel. Torn between duty and a nascent feeling, he will have to make a choice. The victory banquet takes place that night. The morning will turn out to be tragic for the protagonist.
Andrzej Wajda's film went down in the history of Polish culture and world cinema as an iconic film of the Polish School and a symbol of national cinematography. Despite the fact that it was an adaptation of Jerzy Andrzejewski's novel titled “Zaraz po wojnie” (1947), approved by the Polish People's Government, Wajda did not fulfill the order of the authorities, as he shifted the affection from the old communist activist to the young Home Army soldier, emphasizing the tragedy of his fate. What's more, Wajda completely abandoned the aesthetics of socialist realism in favor of new aesthetics of image, a new way of acting, and ambiguous moral evaluation of the protagonist.

Kameralne studium psychologiczne, poetycka opowieść o samotności, a jednocześnie zbiorowy portret Polaków końca lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Dwoje przypadkowych podróżnych spotyka się w przedziale sypialnym. Subtelna gra ich emocji – od wzajemnej niechęci do pozbawionej perspektyw bliskości – rozgrywa się na tle stłoczonego w pociągu ludzkiego mikrokosmosu.
Pomysł na film podsunęło życie: Jerzy Kawalerowicz jechał kiedyś nad morze w damskim przedziale sypialnym z przeżywającą kryzys kobietą, która przez noc opowiedziała mu historię swojego życia. Reżyser, szukając najlepszego sposobu na filmową wersję tej opowieści, postanowił umieścić niemal całą akcję w pociągu. Trwa ona tyle, ile kurs nocnego ekspresu na Hel, a bohaterami są stłoczeni w jego ciasnych wnętrzach pasażerowie. Widz wie o nich tylko tyle, ile dowiedzieć się można o przypadkowych towarzyszach podróży – znudzona małżonkiem kokietka uwodzi kogo może, były więzień obozu koncentracyjnego walczy z bezsennością, stare kobiety jadą na pielgrzymkę, wakacyjny podrywacz poluje na zdobycz. Punktem zwrotnym wydaje się moment pojawienia się milicji i informacja, że w pociągu znajduje się morderca…

People with personal crises meet in the compartment of a night express train. After some initial misunderstandings, a feeling is born. In the middle of the journey (the) police enter the train looking for a murder suspect. The murderer flees into the dark of the night. The passengers rush after him, planning but ultimately failing to lynch him. The coincidental meeting with the killer awakens their lowest instincts, blinding them to his personal tragedy.
A close look into the psychology of people spending the night together in the compartment of a sleeping car, who focus so much on their own problems that they confine themselves to inner loneliness.

Ona, Francuzka, córka dyplomaty, od niedawna pełnoletnia. On, Polak, artysta teatralny, jeszcze do niedawna student. Spotykają się przypadkiem latem w Gdańsku, gdzie on opiekuje się teatrzykiem studenckim Tik-Tak. Marguerite (T.Tuszyńska) to nowoczesna, praktyczna dziewczyna, która podróżuje ze swoim ojcem i jak się wydaje, nie cierpi z powodu częstej zmiany miejsc i kręgu znajomych. W Gdańsku cieszy się zresztą wielkim powodzeniem. Jacek (Z.Cybulski) to romantyczny, młody mężczyzna, który marzy o idealnej miłości, odpornej na przyziemne realia. Zbliżą się do siebie na chwilę, mimo bariery językowej i rozbieżnych planów.

She comes from France, she is a daughter of a diplomat, turned 18 recently. He comes from Poland, he is a theater artist, until recently a student. They meet by chance in Gdańsk in the summer, where the man looks after the Tik-Tak student theater. Marguerite (T. Tuszyńska) is a modern, practical girl who travels together with her father. She believes that the necessity of changing places and circles of friends is bad for her. In Gdańsk, she is adored by local boys. Jacek (Z.Cybulski) is a romantic, young man who dreams of perfect love, resistant to mundane reality of life. They get close to each other for a moment, despite the language barrier and different plans.

Z końcem wojny na Ziemie Zachodnie zmierzają pociągi pełne ludzi myślących o rozpoczęciu życia od nowa. Transport przesiedleńców, wśród których znajduje się Bożek, przybywa do Zielna. Podróż Bożka wyniknęła z chęci zerwania z podziemiem i ucieczki przed karą za niewykonanie rozkazu. „Nie zabiłem czerwonego” – mówi sam do siebie. Bożek urządza sobie pokój i podejmuje pracę w wytwórni win. Z poznaną tu Lucyną zaczyna go łączyć uczucie, ale strach przed wyrokiem wyklucza jakąkolwiek szczerość. Chłopak szamocze się z samym sobą, próbuje ostudzić miłość do Lucyny przelotnymi związkami z Niurą i Olgą. Pewnego dnia w miasteczku dostrzega Zygmunta – kolegę z organizacji, co prowokuje ucieczkę Bożyka na wieś. Ale po przemyśleniu własnej sytuacji podejmuje ryzyko powrotu do Lucyny.

A story of a man trying to escape the consequences of war and start a new life. He failed to follow an order. He runs away and settles in a small town where he seeks oblivion and solitude. There, he meets Lucyna – a girl more mature than he is. When the members of the resistance catches on to him, he urgently leaves the town. But everything suggests that he will return to Lucyna as they are bound by a great love. A psychological drama. A study of youthful love and emotional immaturity.

Jan Piszczyk (Bogumił Kobiela), posiwiały od doświadczeń życiowych, prosi naczelnika, aby pozwolił mu zostać w więzieniu, bo dopiero za kratkami przestał go prześladować pech. Od dziecka starał się sprostać oczekiwaniom innych, ale los wydawał się z niego drwić. Jako syn krawca pragnął być dobrym uczniem i wzorowym harcerzem, ale skompromitował się na defiladzie. Na studiach został korepetytorem pięknej panny (Barbara Kwiatkowska), a stał się powiernikiem jej matki, majorowej. Z powodu dużego nosa padł ofiarą antysemickich prześladowań, a zarazem znalazł się wśród narodowców niszczących sklepy żydowskie, za co pobiła go policja. W czasie kampanii wrześniowej przymierzył polski mundur i z miejsca trafił do niewoli. Zdemaskowany przez oficerów, został wzięty za szpiega. Nie lepiej powiodło mu się w organizacji podziemnej. Po wojnie gorliwie włącza się w budowę Polski Ludowej. Robi karierę w biurokracji i propagandzie, która wali się z powodu jednego niepoprawnego zdania wypisanego w gazetce ściennej. Niestety, naczelnik nalega na opuszczenie więzienia. Strażnicy wyrzucają Piszczyka za bramę.

Jan Piszczyk (Bogumil Kobiela), grey because of his life experiences, asks the warden to let him stay in prison. Only behind the bars he is no longer haunted by bad luck. From childhood, he tried to meet the expectations of others, but fate seemed to mock him. As the son of a tailor, he wanted to be a good student and an exemplary scout, but he humiliated himself during the parade. During his studies, he was a tutor to a beautiful girl (Barbara Kwiatkowska). However, he became a confidant of her mother, the major’s wife. Because of his large nose, he fell victim to anti-Semitic persecution, at the same time being among nationalists destroying Jewish shops, for which he was beaten by the police. During the September Campaign, he tried on a Polish uniform and was taken prisoner immediately. Unmasked by officers, he was taken for a spy. He did not do better in the underground. After the war, he was zealously involved in the construction of the Polish People's Republic. He had a career in bureaucracy and propaganda, it collapsed due to one incorrect sentence written in a wall newspaper. Unfortunately, the warden insists on leaving prison. Guards throw Piszczyk out of the gate.

Józef (J.Nowicki) przyjeżdża do sanatorium, gdzie przebywał przed laty jego zmarły ojciec, Jakub (T.Kondrat). Podróż okazuje się podróżą w czasie i w przestrzeni, po labiryncie przeszłości. Pozwala mu przeżyć w nadrealistycznej formie sceny z dzieciństwa, z wyobraźni. Klamrą kompozycyjną jest podróż pociągiem, a ślepy konduktor uosabia zachętę do spojrzenia wewnątrz, a nie na otaczający nas materialny świat. Doktor (G.Holoubek) kwateruje Józefa w pokoju ojca, który jak inni pacjenci przebywa na granicy życia i śmierci, w półśnie. Matka, jak się wydaje, pogrążyła się w amnezji. W drodze z żydowskiej szkoły odwiedza namiętną ciotkę Adelę, gdzie odkrywa, że karty Wielkiej Księgi służą jej do pakowania mięsa. Zdumiony odnajduje ojca na targowisku.

Józef (J. Nowicki) comes to the sanatorium where his deceased father, Jakub (T. Kondrat), used to stay many years ago. The journey turns out to be a journey in time and space, through the maze of the past. It allows him to experience his childhood memories and situations that he imagines in a really surrealistic form. The train journey is the framing device of the film, the blind conductor personifies the encouragement to look inside the soul, not at the material world around us. The doctor (G. Holoubek) quarters Józef in his father's room, who, like other patients, is on the verge of life and death, half asleep. The mother seems to suffer from amnesia. On his way back from a Jewish school, the man visits his passionate aunt, Adela. He discovers that the pages of the Big Book are used for wrapping meat. Amazed, he finds his father at the market.

Jedno z czołowych dzieł „kina moralnego niepokoju” epoki gierkowskiej, wyróżniające się z pośród innych filmów tego nurtu, silnym nasyceniem cierpkiego, wręcz sarkastycznego humoru. Uniwersytecki ośrodek sportowy gdzieś w Polsce gości letni obóz akademickich językoznawców – studentów i kadrę naukową. W tych, tak pięknych okolicznościach przyrody, rozgrywa się pełna środowiskowych emocji walka o laur najlepszej prelekcji, spośród przygotowanych przez studentów. Docent Jakub Szelestowski powodowany zjadliwą ciekawością natury ludzkiej, toczy nieco mefistofeliczną, psychologiczno-intelektualną grę z młodym, wrażliwym lecz jeszcze nieco naiwnym adiunktem Jarosławem Kruszyńskim. Stawka, wbrew pozorom, jest dla docenta dość wysoka – jest nią nie, tyle chęć rewizji idealistycznego oglądu świata przed niedoświadczonego magistra, co potrzeba udowodnienia przez docenta samemu sobie, słuszności dokonanego kiedyś wyboru własnej postawy życiowej.

One of the most important films of the "cinema of moral anxiety". It raises the problem of the conformity of the Polish intelligentsia. Academic careers are reserved for cynical and unscrupulous people, always ready to compromise with the authorities. The system of connections and coteries inhibits the development of individuality. Summertime at a student language camp. The head of the camp, Jarosław Kruszyński, is a young assistant professor who treats the camp participants as equals and is fair and objective. He accepts a competition entry from Toruń after the deadline, although he has been told that the deputy rector does not like that research centre. The first conflict ensues.

Góralewicz (K. Majchrzak), młody chłopak z Galicji trafia do cyrku jako początkujący zapaśnik. Charyzmatyczny szef cyrku (W. Pszoniak) organizuje zastawy pod walki atletów. Tam Góralewicz poznaje przyszłych przyjaciół: Bolka (R.Wilhelmi), który zjada koty i Cyklopa (B. Bilewski), pół ślepego z wysiłku. Tam też doświadcza upokorzenia ze strony braci Abs. Od tej chwili będzie ich ścigał z zemsty po całej Europie. W wyniku porachunków między właścicielami cyrków przyjaciele muszą uciekać. Bolcio ginie w walce z bykiem, Cyklop umiera. W Charlottenburgu Góralewicz występuje w sali operowej obok słynnego tenora. Potem trafia do Casino de Paris, gdzie jego niegdyś pierwszy szef jest obecnie kelnerem. Zapaśnik żeni się z dekadentką, wytworną Cecylią (P. Raksa). Nie pali się już do walki, sam ulega dekadencji, ale staje naprzeciw jednego z braci Abs. Zdobywszy wszystko, nie czuje satysfakcji.

Góralewicz (K. Majchrzak), a young boy from Galicia, is a novice wrestler in a circus. The charismatic manager of the circus (W. Pszoniak) accepts bets before the fights of his wrestlers. Góralewicz meets his future friends: Bolek (R. Wilhelmi), who eats cats, and Cyclops (B. Bilewski), half blind due to excessive effort. The wrestler is also humiliated by the Abs brothers. From now on, he would chase them across Europe looking for revenge. As a result of arguments between the owners of circuses, the friends have to flee. Bolcio dies in a bull fight, Cyclops dies too. In Charlottenburg, Góralewicz performs in the opera house next to a famous tenor. Then he goes to the Casino de Paris, where his former boss works as a waiter. The wrestler marries an elegant decadent – Cecylia (P. Raksa). He does not want to fight anymore and becomes decadent too. However, the man confronts one of the Abs brothers. Having won everything, he feels no satisfaction.